Baru-baru ini masyarakat Malaysia digemparkan dengan
suatu artikel dalam akhbar tempatan yang menyebutkan tentang hukum jual beli
kucing. Kesimpulan akhir daripada artikel tersebut ialah jual beli kucing, haram. Ramai netizen
bertanya akan kebenaran artikel tersebut. Saya fikir, mungkin mereka semua
terkejut kerana tidak pernah dengar perbahasan sedemikian apatah lagi kucing
merupakan haiwan peliharaan yang popular dalam masyarakat di Malaysia.
Adakah artikel tersebut salah?. Jawabnya tidak. Apa yang disebutkan dalam artikel itu benar , cuma mungkin penulis terlepas pandang bahawa disana ada pandangan lain daripada sarjana Islam terdahulu. Ulama’
berbeza pandangan dalam masalah ini. Ada dua pandangan.
1. Haram jual beli semua jenis kucing.
Ini merupakan
pandangan beberapa ulama’ antaranya Mazhab Az-Zahiri, Imam As-Syaukani. Hujah mereka
adalah berdasarkan hadith daripada Jabir radhiallahu ‘anhu ketika beliau
ditanya tentang hasil jual beli anjing dan kucing. Jabir radhiallahu ‘anhu
mengatakan:
زَجَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ
ذَلِكَ
Nabi sallallahu ‘alaihi wasallam melarang
daripada perbuatan tersebut. [Riwayat Muslim]
Ibn Hazm Al-Andalusi daripada Mazhab Az-Zahiri mengatakan:
“Lafaz zajara
bermakna larangan keras.” Beliau turut mengatakan bahawa inilah yang
difatwakan oleh Jabir dan tidak ada para sahabat yang menyelisihinya (berbeza
pandangan) dalam masalah ini sepanjang pengetahuannya. Ia juga pandangan tabi’in
seperti Mujahid dan Thawus. [Al-Muhalla 9/13]
Imam As-Syaukani mengatakan:
“Hadith ini merupakan
dalil pengharaman jual beli kucing. Inilah pandangan Abu Hurairah, Mujahid,
Jabir bin Zaid serta diriwayatkan juga ianya pandangan daripada Ibn Munzir,
serta Al-Munziri daripada Thawus. Sedangkan pandangan jumhur ulama’ berpendapat
jual beli kucing itu dibenarkan...”
Beliau turut menyebutkan:
“Dikatakan
bahawa jual beli kucing ini membawa kepada larangan yang bersifat karahah
tanzih (makruh ringan yang mendekati harus), dan sesungguhnya jual beli ini bukanlah
termasuk peribadi akhlak yang mulia dan bermaruah. Tidak boleh menafikan adanya
larangan ini daripada makna yang hakiki tanpa sebarang alasan yang kukuh.” [Nail
Al-Authar 8/177-178]
2. Dibenarkan jual beli kucing.
Ini merupakan pandangan jumhur (majoriti)
ulama’ mazhab Syafie, Hanafi, Maliki dan Hanbali. Disebutkan dalam Mausu’ah
Al-Fiqhiyyah Al-Kuwaitiyyah:
“Adapun
kucing maka jumhur fuqaha’ membenarkan jual belinya kerana ianya merupakan
haiwan yang bermanfaat. Adapun hadith Jabir radhiallahu ‘anhu bahawa Rasulullah
sallallahu ‘alaihi wasallam melarang jual beli anjing dan kucing, merujuk
kepada kucing yang tidak bertuan (kucing liar), atau kucing yang tidak boleh
dimanfaatkan.” [Mausu’ah Al-Fiqhiyyah Al-Kuwaitiyyah 10/165]
Imam Ibn Munzir dalam Al-Ishraf
menyebutkan:
“Ijma’ (sepakat)
para ulama’ bahawa mengambil kucing ini (tanpa jual beli) adalah diharuskan.
Para ulama’ berbeza pandangan tentang jual belinya, diriwayatkan kepada kami
bahawa Ibn Abbas memberi rukhsah (keringanan) dalam masalah jual beli ini. Ini
juga pandangan Hasan Al-Basri, Ibn Sirin, Malik, Sufyan Al-Thauri, As-Syafie,
Ahmad, Ishaq bin Rahuyah, dan ashab ar-Ra’yi (daripada Mazhab Abu Hanifah).” [Al-Ishraf
‘ala Mazahib Al-‘Ulama’ 6/15]
Imam An-Nawawi As-Syafie berkata:
“Adapun jual beli kucing ini membawa makna bahawa
ianya dilarang bagi kucing yang tidak bermanfaat atau ia boleh membawa makna tanzih
(makruh ringan yang mendekati harus) kerana kebiasaannya orang memberikannya
sebagai hadiah, dipinjamkan atau diberikan percuma begitu sahaja. Inilah kebiasaannya.
Adapun jika ianya membawa manfaat maka jual belinya itu sah dan hasil jual beli
itu juga halal. Inilah pandangan mazhab kami (As-Syafie) dan mazhab ulama’
seluruhnya kecuali apa yang diriwayatkan daripada Ibn Munzir, Abu Hurairah,
Thawus, Mujahid, dan Jabir bin Zaid bahawa ianya tidak dibenarkan.”
[Syarh
An-Nawawi ‘ala Muslim 5/420]
Beliau turut menyebutkan hal yang sama
dalam kitabnya Al-Majmu’ dan menambah huraian bahawa kucing termasuk haiwan
yang suci, bermanfaat dan menepati seluruh syarat-syarat jual beli (yakni
bukan haiwan yang diharamkan), maka jual belinya itu dibolehkan sebagaimana
bolehnya jual beli himar dan baghal (sejenis keldai). [Al-Majmu’ Syarh Al-Muhazzab 9/229]
Imam Al-Ruyani As-Syafie berkata:
“Telah
diriwayatkan bahawa Nabi sallallahu ‘alaihi wasallam melarang daripada jual
beli kucing. Yang dimaksudkan dalam hadith ini ialah kucing liar yang tidak
bermanfaat bahkan ianya boleh memudharatkan. Dan binatang yang tidak memberikan
manfaat seperti singa, serigala mahupun burung-burung yang tidak boleh
ditangkap/dipelihara (burung liar) maka tidak dibenarkan jual belinya.” [Bahr
al-Mazhab 5/91]
Imam Sahnun Al-Maliki menyebutkan ketika ditanya:
“Adakah
Imam Malik membenarkan jual beli kucing?” Dia berkata: “Ya”
[Al-Mudawwanah
4/115]
Imam Al-Kharqi Al-Hanafi berkata:
“Jual beli
harimau bintang dan burung helang dibolehkan. Begitu juga jual beli kucing dan
apa sahaja yang padanya ada manfaat.” [Mukhtasar Al-Kharkhi 1/61]
Imam Ibn Rajab Al-Hanbali berkata:
“Adapun jual
beli kucing, maka ulama’ telah berbeza pendapat akan larangannya. Antara yang
melarangnya ialah sebagaimana yang diriwayatkan daripada Abu Hurairah, Jabir, ‘Atha’,
Thawus, Mujahid, Jabir bin Zaid, Al-Auza’ie, dan satu riwayat daripada Imam
Ahmad....”
Adapun yang
membenarkan jual beli kucing ialah Ibn Abbas dalam satu riwayat, Al-Hasan, Ibn
Sirin, Al-Hakam, Hammad, dan ia juga pandangan Al-Thauri, Abu Hanifah, Malik,
As-Syafie, dan pandangan yang masyhur daripada Ahmad. [Jami’ al-‘Ulum wa
al-Hikam 3/1218]
Kesimpulan:
Isu
jual beli kucing ini merupakan perkara yang diperselisihkan ulama’ zaman
berzaman. Mereka yang berpandangan ianya haram, maka mereka mengikut pendapat
para ulama’ yang berpendapat sedemikian. Sebaliknya bagi berpendapat ianya dibolehkan,
maka mereka juga mengikut pandangan para ulama’ yang muktabar. Tidak boleh
salah menyalahkan dalam perkara yang khilaf muktabar.
Berdasarkan
hujah perbezaan pandangan daripada sarjana Islam dan adanya dalil umum yang melarang jual beli kucing meskipun
disana ada perbincangan ahli hadith berkaitan kesahihannya riwayat tersebut,
maka penulis berpandangan jual beli kucing ini makruh tanzih (makruh ringan yang
mendekati harus) sebagaimana yang disebutkan oleh Imam An-Nawawi dan para ulama’
yang lainnya.
____________________
Wallahua’lam.
Ad-Dien Abdul Kadir
02/03/2016_Rabu